Alles wat je moet weten over het aansluiten van leidingen in huis

Zorg voor passende maten, ontbraam alle uiteinden, gebruik gereedschap zoals buigveren en kalibrators, en test altijd op lekkage voordat je alles afwerkt.

Het aansluiten van leidingen in huis klinkt misschien ingewikkeld, maar met de juiste kennis en materialen kun je het prima zelf doen. Of je nu werkt met koperen buizen, PEX-leidingen of meerlagenbuizen: het draait allemaal om de juiste voorbereiding, het kiezen van de passende koppelingen en nauwkeurig werken. In deze gids neem ik je stap voor stap mee door het hele proces, zodat je zelfverzekerd aan de slag kunt.

Waarom de juiste koppelingen zo belangrijk zijn

De koppeling is het hart van je leidingwerk. Een verkeerde koppeling of een slecht uitgevoerde verbinding leidt vroeg of laat tot lekkage, waterdrukproblemen of in het ergste geval waterschade. Daarom is het essentieel om te weten welk type koppeling bij welk leidingmateriaal hoort en hoe je deze correct installeert.

Een goede koppeling zorgt voor een waterdichte, drukbestendige verbinding die jarenlang meegaat. Bij meerlagenbuizen gebruik je bijvoorbeeld persfittingen die met speciale perstangen worden vastgezet. Voor PEX-leidingen zijn er schroefkoppelingen met klemringen die de buis stevig vasthouden. Elk systeem heeft zijn eigen specificaties, maar allemaal delen ze één gemeenschappelijk doel: een betrouwbare, lekvrije verbinding.

Welke leidingtypen zijn er en welke koppelingen heb je nodig?

Meerlagenbuizen (PEX-Al-PEX)

Meerlagenbuizen bestaan uit een kernlaag van aluminium met aan beide zijden een PEX-laag. Dit maakt ze sterk, vormvast en geschikt voor zowel warm als koud water. Deze buizen zijn flexibel genoeg om gemakkelijk te verwerken, maar behouden hun vorm zonder terug te veren.

Voor meerlagenbuizen gebruik je persfittingen. Deze worden met persgereedschap vastgezet, waarbij een metalen ring de buis en fitting samendrukt tot een permanente, waterdichte verbinding. De meest voorkomende maten zijn 16mm, 20mm en 25mm. Systemen zoals Uponor koppelingen en Wavin Tigris zijn populair bij installateurs vanwege hun betrouwbaarheid en consistente kwaliteit.

PEX-leidingen

PEX staat voor cross-linked polyethyleen – kunststof leidingen die zeer flexibel zijn en weinig gereedschap vereisen. Ze zijn bestand tegen hoge temperaturen en worden vaak gebruikt in vloerverwarming en sanitair.

Voor PEX-leidingen kun je verschillende systemen gebruiken:

• Klemringkoppelingen (ook wel euroconus genoemd): deze schroef je vast met een moersleutel
• Schuifkoppelingen: deze schuif je over de buis en klik je vast
• Persfittingen: vergelijkbaar met die voor meerlagenbuizen

De keuze hangt af van je voorkeur en het specifieke project. Schroefkoppelingen zijn eenvoudig te installeren en vragen geen duur persgereedschap, maar persfittingen geven vaak een nog betrouwbaardere verbinding.

Koperen leidingen

Koper is de klassieker onder installatieleidingen. Het is duurzaam, bacteriewerend en heeft een lange levensduur. Koperen buizen sluit je aan door te solderen (zachtsoldeer voor drinkwater, hardsoldeer voor cv-installaties) of met mechanische koppelingen.

Voor koperen buizen heb je specifieke knelkoppelingen of soldeerfittingen nodig. Het solderen vraagt enige ervaring en het juiste gereedschap, maar het resultaat is vrijwel altijd lekvrij als je het goed doet.

Stap voor stap: leidingen aansluiten met persfittingen

Persfittingen zijn tegenwoordig de standaard bij veel installateurs. Het systeem is betrouwbaar, snel en vereist geen open vuur zoals bij solderen. Zo doe je het:

Stap 1: Meet en zaag de leiding op maat

Meet precies hoeveel leiding je nodig hebt, inclusief de insteekdiepte van de fitting. Gebruik een goede buizensnijder om de leiding loodrecht af te zagen. Een scheve snede zorgt voor een slechte afdichting. Buizensnijders zoals die van Uponor of Diamond zorgen voor een nette, rechte snede zonder bramen.

Stap 2: Ontbraam de leiding

Na het zagen blijven er bramen achter aan de binnen- en buitenkant. Deze móeten eraf, anders beschadig je de O-ring in de fitting en krijg je lekkage. Gebruik een ontbramer of kalibrator om zowel de binnen- als buitenkant glad te maken. Voor meerlagenbuizen is een kalibrator met ontbramer ideaal – deze maakt de buis van binnen glad én brengt hem terug in de ronde vorm.

Stap 3: Controleer de O-ring

Kijk altijd even of de O-ring in de fitting goed zit en niet beschadigd is. Een kapotte of verschoven O-ring leidt direct tot lekkage.

Stap 4: Schuif de fitting op de leiding

Steek de leiding volledig in de fitting tot aan de aanslag. Je moet voelen dat hij helemaal vast zit. Markeer eventueel met een potlood waar de insteekdiepte eindigt, zodat je zeker weet dat de buis ver genoeg in de fitting zit.

Stap 5: Pers de koppeling

Plaats de perstang over het persvlak van de fitting. Zorg dat de bekken goed om de fitting heen sluiten. Activeer de perstang en wacht tot de persbeweging volledig is afgerond. Bij elektrische perstangen stopt het gereedschap automatisch. Bij handperstangen voel je duidelijk wanneer de pers compleet is.

Stap 6: Controleer visueel

Kijk na het persen of de fitting goed geperst is. Je moet een duidelijke indrukking zien in de fitting. Bij sommige systemen zie je een controleringsysteem dat zichtbaar is als de pers niet volledig is uitgevoerd.

Stap voor stap: leidingen aansluiten met schroefkoppelingen (PEX)

Schroefkoppelingen zijn ideaal als je geen persgereedschap hebt. Ze zijn iets langzamer dan persfittingen, maar met twee moersleutels kom je al een heel eind.

Stap 1: Zaag en ontbraam

Net als bij persfittingen: zaag de leiding recht af en ontbraam zowel binnen als buiten. Bij PEX-leidingen is het extra belangrijk dat de binnenkant glad is, omdat bramen de klemring kunnen beschadigen.

Stap 2: Schuif de moer en klemring over de leiding

Let op de volgorde: eerst de moer (met schroefdraad naar buiten gericht), dan de klemring (met de tapse kant naar de fitting toe). Deze volgorde is cruciaal – andersom werkt het niet.

Stap 3: Steek de leiding in de fitting

Duw de leiding volledig in de fitting tot je de aanslag voelt. Hou de leiding op zijn plaats terwijl je de moer met de hand aanschroeft.

Stap 4: Draai de moer aan

Gebruik twee moersleutels: één op de fitting om hem op zijn plaats te houden, en één op de moer om aan te draaien. Draai stevig aan, maar overdrijf niet – bij kunststof fittingen kun je de schroefdraad beschadigen als je te hard gaat. Als vuistregel: handvast plus een halve slag is meestal voldoende.

Beste keuze voor betrouwbare PEX-koppelingen

Voor wie op zoek is naar kwaliteit zonder compromissen zijn Uponor leidingen en bijbehorende koppelingen een uitstekende keuze. De Uponor Vario klemringschroefkoppelingen voor PEX zijn ontworpen voor langdurige betrouwbaarheid en gemakkelijke montage, zelfs in moeilijk bereikbare plekken.

Belangrijke hulpmiddelen en gereedschap

Buigveren

Als je leidingen moet buigen zonder dat ze knikken, zijn buigveren onmisbaar. Er zijn inwendige en uitwendige buigveren. Inwendige buigveren schuif je in de leiding, uitwendige schuif je eroverheen. Voor meerlagenbuizen van 16mm en 20mm zijn buigveren essentieel bij het maken van bochten.

Kalibrators en ontbramers

Een kalibrator brengt de leiding terug in zijn ronde vorm na het zagen: vooral belangrijk bij meerlagenbuizen die soms oval worden na het zagen. Tegelijk ontbraamt het gereedschap de binnen- en buitenkant. Sets met kalibrators voor 16mm, 20mm en 25mm zijn ideaal als je regelmatig leidingwerk doet.

Buizensnijders

Een goede buizensnijder is goud waard. Modellen zoals de Uponor Multi buissnijder of Diamond PEX buizensnijder geven je een perfecte rechte snede zonder veel kracht. Voor grotere diameters zijn er ook speciale knippers voor buizen tot 63mm of zelfs 125mm.

Perstangen

Als je vaak met persfittingen werkt, is een perstang een investering die zichzelf terugbetaalt. Er zijn handperstangen (goedkoper, maar vraagt meer kracht) en elektrische of accuperstangen (sneller en minder inspanning). Zorg dat de bekken passen bij je fittingsysteem: niet alle systemen zijn onderling uitwisselbaar.

Veelgemaakte fouten en hoe je ze voorkomt

1. Niet ontbramen

Dit is verreweg de meest gemaakte fout. Bramen beschadigen de O-ring of klemring, waardoor je pas na maanden of jaren lekkage krijgt. Neem altijd de tijd om goed te ontbramen.

1. Te weinig insteekdiepte

Als de leiding niet volledig in de fitting zit, pers je misschien op de verkeerde plek of zit de afdichting niet goed. Controleer altijd of de leiding tot aan de aanslag zit.

1. Verkeerde volgorde bij schroefkoppelingen

Moer en klemring in de verkeerde volgorde plaatsen zorgt ervoor dat de verbinding niet waterdicht wordt. Onthoud: moer eerst, klemring tweede, beide in de juiste richting.

1. Niet testen voor het afwerken

Veel mensen maken leidingen af, werken alles weg en testen dan pas. Altijd eerst testen op druk voordat je alles definitief afwerkt. Vul het systeem met water, breng het op druk (minimaal 1,5x de werkdruk) en controleer alle verbindingen op lekkage.

1. Vuile of beschadigde O-ringen

Een O-ring met zand, cement of vuil erop lekt gegarandeerd. Controleer voor het persen of de O-ring schoon en onbeschadigd is. Bij twijfel: vervang de fitting.

Specifieke situaties: bochten, T-stukken en overgangen

Bochten maken

Bij meerlagenbuizen kun je met een buigveer vaak een bocht maken zonder fitting. Dit scheelt koppelingen en potentiële lekpunten. Steek de buigveer in de leiding, buig rustig in de gewenste hoek en trek de veer er weer uit. Let op: buig niet te scherp, anders knikt de leiding alsnog.

Voor scherpere bochten of als je zeker wilt zijn van de hoek, gebruik je kniekoppelingen van 45° of 90°. Deze zijn beschikbaar als persfitting of schroefkoppeling.

T-stukken plaatsen

T-stukken gebruik je om een aftakking te maken in je leidingsysteem. Het aansluiten werkt hetzelfde als bij rechte koppelingen, maar let extra op dat je alle drie de uiteinden volledig insteekt en goed perst of aanschroeft. Bij T-stukken met verschillende maten (bijvoorbeeld 20mm hoofdleiding met 16mm aftakking) moet je opletten dat je de juiste maten op de juiste posities aansluit.

Overgangen naar schroefdraad

Vaak moet je overgaan van een leidingsysteem naar bijvoorbeeld een kraan, radiator of cv-ketel met schroefdraad. Hiervoor bestaan overgangskoppelingen met aan één kant een pers- of klemringaansluiting en aan de andere kant binnen- of buitendraad.

Gebruik altijd teflontape of een afdichtpasta op de schroefdraad om lekkage te voorkomen. Wikkel het teflon in de richting van de draad (met de klok mee als je naar de draad kijkt) en draai stevig aan.

Testen op lekkage: de essentiële laatste stap

Nadat je alle leidingen hebt aangesloten, is testen niet optioneel – het is verplicht. Zo doe je het goed:

1. Sluit het systeem af: zorg dat alle uiteinden dicht zijn en alle koppelingen zijn aangebracht.
2. Vul het systeem met water: open de hoofdkraan en vul het leidingsysteem volledig met water. Ontlucht alle hoge punten door eventuele ontluchtingskraantjes te openen.
3. Breng het systeem op druk: gebruik een handpomp of de druk van de waterleiding om het systeem op minimaal 1,5x de werkdruk te brengen. Voor huishoudelijke installaties betekent dit meestal 6 tot 8 bar.
4. Controleer visueel: loop alle koppelingen langs en kijk of je vocht ziet. Voel met een droog stuk keukenpapier langs alle verbindingen.
5. Laat de druk staan: houd de druk minimaal 30 minuten vast. Als de druk daalt, is er ergens lekkage. Zoek de lekkage, herstel deze en test opnieuw.
6. Documenteer: maak foto's van je leidingwerk voordat je alles wegwerkt. Dit helpt later bij onderhoud of verbouwingen.

Onderhoud en levensduur van leidingverbindingen

Goed aangesloten leidingen kunnen decennialang meegaan zonder problemen. Toch is het verstandig om een paar dingen in de gaten te houden:

• Controleer jaarlijks zichtbare koppelingen op vochtsporen of roestvorming
• Let op waterdrukveranderingen – een plotselinge drukdaling kan duiden op een lek
• Vriesschade voorkomen: laat bij vorst leidingen in onverwarmde ruimtes leeglopen of isoleer ze goed
• Isoleer waar nodig: voorkom condensatie op koudwaterleidingen en warmteverlies op warmwaterleidingen

De levensduur van leidingsystemen varieert: koperen leidingen gaan 50+ jaar mee, PEX en meerlagenbuizen hebben een levensverwachting van 30-50 jaar, afhankelijk van de kwaliteit en de omstandigheden.

Veelgestelde vragen

Kan ik zelf leidingen aansluiten of moet er een loodgieter komen?

Je mag zelf leidingen aansluiten, maar de aansluiting op de hoofdleiding moet door een erkend installateur gebeuren. Voor kleinere reparaties en uitbreidingen binnen je huis kun je prima zelf aan de slag met de juiste materialen en gereedschap.

Wat is het verschil tussen persfittingen en schroefkoppelingen?

Persfittingen worden met speciale perstangen vastgezet en geven een permanente verbinding zonder onderhoud. Schroefkoppelingen draai je vast met moersleutels en zijn gemakkelijker demonteerbaar, maar vragen soms nacontrole.

Hoeveel bar druk moet mijn leidingsysteem aankunnen?

Standaard huishoudelijke installaties werken op 3-4 bar werkdruk. Je leidingen en koppelingen moeten minimaal PN10 geclassificeerd zijn, wat betekent dat ze 10 bar aankunnen. Voor cv-installaties gebruik je vaak PN16 materialen.

Mag ik verschillende merken koppelingen en leidingen combineren?

Over het algemeen niet. Elk systeem heeft zijn eigen specificaties en toleranties. Combineren van merken vergroot de kans op lekkage aanzienlijk. Blijf binnen één systeem zoals Uponor, Wavin Tigris of vergelijkbare kwaliteitsmerken.

Hoe voorkom ik dat mijn leidingen gaan lekken na verloop van tijd?

Ontbraam altijd grondig, gebruik schone en onbeschadigde koppelingen, pers of draai volgens de instructies aan, test voor het afwerken en gebruik alleen kwaliteitsmaterialen van betrouwbare merken. Deze vijf basisregels voorkomen 95% van alle lekkageproblemen.